HİS kodu, “Hayat İstasyonlara Sığar” uygulaması olmasa da Belçika Demiryolları İdaresi (SNCB/NMBS) tren istasyonlarını daha yaşanılır ve keyif alınan mecralara dönüştürmek için bir dizi adım attı. “Bir kitap getirin, bir kitap götürün” mantığıyla oluşturulan ve kitapları esaretten kurtarıp yeni okuyucularla buluşturan Brüksel’deki sokak kitaplıklarını üç yıl önce “Dergi oteli sizi bekliyor” başlıklı yazımda anlatmıştım. Zaten kitap ve gazete okuma oranının yüksek olduğu Belçika’da, kitaplar ve yayın organlarına yeniden yaşama olanağı sağlıyor bu girişimler.

İstasyonda treninizin hareket saatini beklerken ya da biletinizi almak için sıra beklerken “öykü makinesi”nden size ilham verecek bir kısa hikâye okumaya ne dersiniz?

Belki de tren istasyonlarının bekleme alanlarında bulunan eski tren parçaları kullanılarak yapılmış “kitap değişim dolabı”ndan, minik kitaplıktan bir kitap alıp okumaya başlamayı ve yolculuk boyunca okuduğunuz kitabı, varış noktasındaki bir diğer kitaplığa bırakmayı yeğlersiniz. İsterseniz istasyonun göbeğine yerleştirilen bisiklet benzeri pedallı masalarda bisiklet sürerek ürettiğiniz enerjiyle, bir taraftan cep telefonunuzu spor yaparak, çevre dostu bir şekilde şarj ederken bir yandan da film izleyebilir ya da e-kitap okuyabilirsiniz.

HİS kodu, “Hayat İstasyonlara Sığar” uygulaması olmasa da Belçika Demiryolları İdaresi (SNCB/NMBS) tren istasyonlarını daha yaşanılır ve keyif alınan mecralara dönüştürmek için bir dizi adım attı. “Bir kitap getirin, bir kitap götürün” mantığıyla oluşturulan ve kitapları esaretten kurtarıp yeni okuyucularla buluşturan Brüksel’deki sokak kitaplıklarını üç yıl önce “Dergi oteli sizi bekliyor” başlıklı yazımda anlatmıştım. Zaten kitap ve gazete okuma oranının yüksek olduğu Belçika’da, kitaplar ve yayın organlarına yeniden yaşama olanağı sağlıyor bu girişimler.

Kitap ve dergi okumanın önündeki ekonomik engelleri gelişmiş ve modern kütüphanelerle aşan Belçika’da, kitaplıklar sokağa taşınarak okuma daha zevkli ve sevimli hale getiriliyor. Avrupa’ya yolunuz düşerse eski dolap, posta kutuları, telefon kabinleri, kuş kafesleri, bebek evleri, minyatür evler, artık kullanılmayan mikrodalga fırın ya da eski buzdolabı, hiç beklemediğiniz anda sokakta, karşınıza sokak kitaplığı olarak çıkabiliyor.

KİTABIN KEYFİNİ ÇIKAR!

SNCB/NMBS de tren istasyonlarına, kitapların ücretsiz alınıp okunabileceği küçük kütüphaneler ekliyor. Üzerinde “Kitabın keyfini çıkar!” yazan kitaplıklarda, yolcuların yanlarına bir kitap almalarına ve bunu okuduktan sonra aynı kitaplığa veya başka istasyondakine bırakmalarına imkân veriliyor. Yolcular isterlerse evde bulunan okunmuş kitaplarını bu istasyon kitaplıklarına bırakarak diğer yolcuların okumasını, kitabın ikinci bir hayat kazanmasını sağlayabiliyor. Girişimin “kültüre erişimi kolaylaştırdığını” düşünen SNCB/NMBS, “Çoğu yolcu tren yolculuğunu kendilerine ayırdıkları özel zaman, rahatlayabilecekleri bir an olarak görüyor, her beş yolcudan biri bu zamanı kitap okumaya ayırdığını söylüyor” diye açıklıyor gerekçeyi.

Belçika’nın Lüksemburg eyaletindeki (ülke olan değil) Arlon ve Libramont istasyonlarında ekim ayında başlatılan girişim, diğer istasyonlara da taşınıyor. Brüksel’de de Güney/Midi ve Etterbeek’te “İstasyonda Yaşam” projesi kapsamında istasyon kitaplıklarına yer verildi.

İstasyon kitaplıklarının ödüllü tasarımı, Liège’deki Saint-Luc Okulu’nun “Endüstriyel Tasarım” üçüncü sınıf öğrencilerinden oluşan ve sosyal medyada yapılan oylama sonucunda yarışmayı kazanan bir ekip tarafından yapıldı. Ortaya koydukları konsept, sürdürülebilirliği teşvik etmek amacıyla eski tren parçalarını yeniden kullanarak yapılan kitaplıklarla, geri dönüşüme vurgu yapıyor. İstasyon kitaplıkları aslında herkesin ücretsiz olarak kitap koyabileceği veya ödünç alabileceği küçük bir “sokak kütüphanesi”. Kitaplıklar, Belediye Kütüphanesi ve Demiryolu İdaresi gönüllüleri ile işbirliği içinde Belçika Demiryolu İdaresi sorumluluğunda yönetiliyor.

ÇEVRE DOSTU ÖYKÜ MAKİNESİ

Kitaplıkları yerinde görmek üzere gittiğim Brüksel Midi/Güney İstasyonu’nda “Yeşil enerjinin keyfini çıkar” sloganıyla yerleştirilmiş pedalla enerji üreterek cep telefonu ya da tabletinizi şarj edebileceğiniz masalar dikkatimi çekti. Kitaplığı ararken, Belçika tren istasyonlarındaki “ilk kısa öykü makinesi”ne uğramamak olmazdı. “Treninizi beklerken ve elinizde hemen okuyabileceğiniz bir kitap olmadığında veya telefonunuzun pili boşaldığında zaman geçirmek için ne yaparsınız? Bunun için güzel bir çözüm bulduk!

Artık kısa öykü makinesi, toplu taşımada okumayı teşvik etmek için modern ve yenilikçi bir araç olarak Güney İstasyonu’nda” diye gururla sunuluyor girişim. Kısa öyküler Fransızca, Flamanca ve İngilizce olarak yazılmış ve 1, 3 veya 5 dakikada okunabilen üç ayrı uzunlukta seçenekler var. QR kodu aracılığıyla dijital versiyondan okuyabildiğiniz gibi ekolojik kâğıda yazdırıp da okuyabiliyorsunuz. Öyküler düzenli olarak güncelleniyor. SNCB/NMBS yolcuların öykü makinesinde yer almasını istedikleri öykü önerilerini de bekliyor.

Kocaman istasyonun bekleme alanında buluyorum sonunda, minik istasyon kitaplığını. Eski tren parçalarından yapıldığını fark etmek imkânsız. İlk gördüğüm yüzü bomboş. Yaklaşınca Fransızca dini bir broşür görüyorum. 5-6 tane kalmış. Allah’tan kitaplığın diğer yüzünde birkaç kitap var. Yanımda son kitabım “Eyvah Zayıflıyorum!”u getirmediğime hayıflanıyorum. SNCB/NMBS istasyonlara bir tutam hayat serpiştirmiş. Benim de bir tutam gülücükle çorbada tuzum olsa iyi olurdu. İlk fırsatta tekrar gidip bir tane kitabımı bırakayım. Kim bilir belki bir Türk yolcu denk gelir ve 2022 yılına “diyeti tiye alarak” gülerek girer…

Bu yazı 19.12.2021 tarihinde Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınlanmıştır.