Version française de cet article: L’ABATTAGE AVEC ÉTOURDISSEMENT PRÉALABLE NE S’OPPOSE PAS À LA LIBERTÉ RELIGIEUSE

Het Europees Hof van Justitie stelt in zijn adviesbesluit van december 2020 dat “in het kader van het dierenwelzijn het slachten zonder voorafgaande verdoving, zelfs om religieuze redenen, kan worden verboden”. Met dit niet-bindende besluit op grond van het dierenwelzijn heeft het Europese Hof van Justitie de deur geopend naar een verbod op het slachten zonder verdoving, zelfs voor religieuze praktijken. Na deze beslissing is in België de kwestie van het ritueel slachten met verdoving weer op de agenda gekomen. Als Binfikir besloten we de zaak nader te onderzoeken en daarom vroegen we Şemsettin Uğurlu, voorzitter van de Raad van Theologen van de Executieve van de Moslims van België, en Michel Vandenbossche, voorzitter van de dierenbeschermingsvereniging Gaia, naar deze kwestie. Wij bieden in drie talen, Frans, Nederlands en Turks, ons verslag over deze netelige kwestie aan, dat na de uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie weer op de voorgrond is geplaatst.

Wat betekent slachten na verdoving voor de Islam? Wat zijn narcose, elektronarcosis, deze methode die wordt toegepast in landen waar het slachten zonder voorafgaande verdoving verboden is? Waarom is de islam tegen verdoving? Is het doel van Gaia om te voorkomen dat de moslimgemeenschap haar geloof vrijelijk kan beleven? Waarom kunnen de vertegenwoordigers van de moslimgemeenschap en de dierenrechtenactivisten het niet eens worden?…De antwoorden op al deze vragen vindt u in ons rapport.

De huidige situatie in België met betrekking tot het van dieren in België

In België heeft het Waalse Gewest na jaren van discussie voor het eerst besloten om het slachten zonder voorafgaande verdoving te verbieden. Het was echter pas op 1 september 2019 dat dit besluit werd uitgevoerd nadat het Vlaamse Gewest hetzelfde besluit in januari 2019 had uitgevoerd. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft hierover nog geen beslissing genomen. Juist daarom gaat de aandacht nu uit naar Bernard Clerfayt, de minister die verantwoordelijk is voor de rechten van dieren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

In 2017 hebben 55 religieuze verenigingen uit de moslim- en joodse gemeenschap een klacht ingediend bij het Constitutionele Hof tegen het verbod op slachten zonder voorafgaande verdoving, omdat het “een inbreuk op de godsdienstvrijheid” zou zijn. Alvorens zich uit te spreken heeft het Grondwettelijk Hof het Hof van Justitie van de Europese Unie om advies gevraagd. In december 2020 heeft het Europese Hof van Justitie een uitspraak gedaan waarin staat dat “voor het welzijn van dieren het slachten zonder voorafgaande verdoving kan worden verboden”. Het Europese Hof van Justitie voegde daar ook aan toe dat “om het welzijn van dieren te waarborgen, aan religieuze groeperingen methoden voor het verdoven van dieren kunnen worden aangeboden die het mogelijk maken dat het dier blijft leven als het niet achteraf wordt geslacht, zoals in sommige landen het geval is”.

Binfikir Driemaandelijks Tijdschrift/ april-mei -juni 2018 uitgave

EEN EINDELOZE DISCUSSIE: SLACHTEN MET OF ZONDER VOORAFGAANDE VERDOVING!

Sinds ongeveer 10 jaar wordt in België gedebatteerd over de kwestie van het slachten met verdoving. De uitvoerende macht van de moslims van België, die de moslimgemeenschap in ons land vertegenwoordigt, is tegen het slachten met verdoving en zegt dat dit niet in overeenstemming is met het islamitische ritueel. Aan de andere kant voert de dierenrechtenorganisatie Gaia campagne voor het pijnloos slachten van dieren en zet zij de politieke macht onder druk om het slachten zonder verdoving te verbieden. De moslimgemeenschap van haar kant is van mening dat zij een bijzonder doelwit is van de campagnes van Gaia aan de vooravond van het Offerfeest. De Executieve van Moslims in België is van mening dat Gaia’s werkelijke doel niet is om de rechten van dieren te verdedigen, maar om de Islam te presenteren als een religie die geen belang hecht aan de rechten van dieren en hen mishandelt. Bijgevolg vindt de Executive het niet nuttig om contact op te nemen met Gaia. Gaia is wederzijds van mening dat leiders in de moslimgemeenschap niet genoeg doen om de rechten van dieren te beschermen en daarom bijdragen aan de perceptie van moslims als een “gemeenschap die geen waarde hecht aan het welzijn van dieren”. Uit gesprekken die wij als Binfikir in de Turkse gemeenschap hebben gevoerd over deze spanning die voor elk offerfeest wordt ervaren, blijkt dat dit probleem “een theologisch probleem zou zijn en dat alleen de theologen deze vraag zouden moeten beantwoorden”. We hebben daarom besloten om deze kwestie diepgaand te bespreken met Şemsettin Uğurlu, vicevoorzitter van de Raad van Moslim Theologen, en Michel Vandenbossche, de president van Gaia.

WAT IS HALALSLACHTING VOLGENS ISLAMITISCHE PRINCIPES?

Waarom denkt u als ondervoorzitter van de Raad van Theologen van de Executieve van de Moslims in België dat de Islam zich verzet tegen de verdoofde slachtingen?

EMB-Şemsettin Uğurlu: De offertetraditie is 4000 jaar oud. Het werd officieel gemaakt met Abraham, maar het gaat veel verder terug, naar Adam. Het idee van opoffering is in alle religies aanwezig. Het doel is om het offer te vieren door het vlees te verdelen onder de armen en behoeftigen. Het woord Kurban (Offer) komt van het Arabisch waar het nabijheid betekent. We hebben het hier over de nabijheid van de mens tot God. Moslims zijn vanwege hun religieuze plichten verplicht om een dier ritueel te slachten. Het is de verantwoordelijkheid van de staten om ervoor te zorgen dat aan de voorwaarden wordt voldaan om deze rite op een rechtvaardige en passende manier uit te voeren. Sommige Moslim landen zijn er problemen zijn met de hygiëne, maar in het algemeen is het in moslimlanden geen probleem om ervoor te zorgen dat het offerfeest wordt uitgevoerd in overeenstemming met de riten van de islam.

Wat zijn deze islamitische principes?

WAT ZIJN DEZE RITEN DIE DOOR DE ISLAM WORDEN BEPLEIT?

EMB-Şemsettin Uğurlu: Voor alle dieren, of het nu voor halal consumptie of voor offer is, zijn er verschillende slachtregels. Voor dieren die bijvoorbeeld tijdens de jacht worden gedood, gelden speciale regels. Voor offer gelden andere regels. Welk dier ook geofferd wordt, het wordt geofferd in de naam van Allah. Daarom moeten ten tijde van het offer de woorden “in de naam van Allah” worden uitgesproken. Wat hier belangrijk is, is dat de intentie gericht is op Allah. Dit is een manier om het moslimoffer te onderscheiden van de offers uit vroegere tijden die in naam van de afgoden werden gebracht. Bij de offer moeten ook vier fundamentele beginselen in acht worden genomen. De slachten moet worden uitgevoerd door bekwame personen en door de gelijktijdige verbreking van beide halsslagaders, de luchtpijp en de slokdarm. Het is gebeurd dat in sommige moslimlanden het offer werd gebracht door niet-conforme personen. Dat is een probleem. Daarnaast heeft de opkomst van islamofobie en extreemrechts extremisme het voor moslims moeilijker gemaakt om hun geloof te belijden. Voordat we overgaan tot het slachten met voorafgaande verdoving, moet het wettelijk kader worden vastgesteld. Wat de slachtmethoden betreft, is er een besluit van de Raad van Europa dat zegt dat dieren in slachthuizen moeten worden verdoofd voordat ze worden geslacht. De Raad van Europa voegt daar echter aan toe dat er “artikelen zijn die het ritueel slachten om religieuze redenen toestaan” en dat deze kwestie binnen het kader van de godsdienstvrijheid valt. Dit besluit is, omdat het is genomen door de Raad van Europa, niet bindend voor staten. Het doel van de Europese Unie is echter dat de staten zich aan de besluiten van de Raad houden. Helaas negeren sommige staten deze beslissing en nemen ze andere beslissingen, vooral met betrekking tot het ritueel slachten van het offerfeest.
In België bijvoorbeeld besloot eerst het Waalse Gewest en onmiddellijk daarna het Vlaamse Gewest om het slachten met verdoving verplicht te stellen. Wat het Brussels Gewest betreft, is er nog niets besloten, maar het ziet ernaar uit dat het dit voorbeeld zal volgen. Dit besluit houdt, zoals gezegd, geen rekening met de uitzondering die de Raad van Europa in het kader van de vrijheid van godsdienst heeft toegestaan. Ze denken: “we nemen deze beslissing als een vrij land of regio”. Dit besluit is in strijd met de mensenrechten, de rechtsstaat, de democratie en het samenleven. Moslims wonen al zo’n 50 jaar in Europese landen. Dat is een feit. Behalve dat moslims Europeanen worden,t zijn er ook duizenden Europeanen die voor de islam kiezen, en zij hebben problemen met deze beslissing. Er wordt een juridische strijd gevoerd over dit onderwerp. Zoals u weet, hebben veel verenigingen in deze kwestie gerechtelijke stappen ondernomen. We hebben geen andere optie dan juridische stappen te ondernemen. Wanneer een besluit wordt genomen in het kader van de rechtsstaat, is de enige manier om dit te veranderen de gang naar de rechter. In België werd vroeger in tijdelijke slachthuizen geslacht zonder verdoving, maar nu is dat ook niet meer mogelijk.

WAT IS DE MENING VAN DE ISLAM OVER VERDOVING?

Slachten met verdoving is niet echt bedwelmen. Met de methode die bekend staat als verdoving, wordt het proces van het doden van het dier daadwerkelijk gestart. Wat verdoving wordt genoemd is het inbrengen van een metalen staaf in de hersenen van het dier met een pistool of een soortgelijk apparaat. Als het dier niet binnen 2 of 3 seconden wordt geslacht, sterft het toch. Dit is precies het punt dat voor de islam problematisch is. Inderdaad, volgens de regels van de islam is het niet optimaal. Aan de andere kant valt het dier bij het slachten volgens de riten van de Islam, met het afsnijden van een slagader van de halsslagader, in een soort van verdoving en aangezien het zeer snel wordt geslacht, heeft het er weinig last van. Natuurlijk, als de slachting wordt uitgevoerd door een bevoegd persoon, is de islamitische rite de methode die het dier het minste leed berokkent. Misschien is dat wat ze niet begrijpen. Wat wij slachten zonder verdoving noemen is eigenlijk hetzelfde als wat zij slachten met verdoving noemen, wat een manier is om het lijden van het dier tot een minimum te beperken. Met wat nu verdoving wordt genoemd, sterft het dier na enkele seconden, zelfs als het niet wordt geslacht. Een dier dat op deze manier wordt geslacht is volgens de islam ongeschikt voor consumptie. Het vlees is onzuiver geworden. Het is vergelijkbaar met het volgende verhaal: in het verleden, toen een dier zijn poot brak toen het van een berg viel, werd het halal geslacht, zodat het vlees niet onzuiver zou zijn. Dit is zeer vergelijkbaar met wat ze noemen verdoving en waar in feite het proces van de dood van het dier al is begonnen. Bovendien kan zo’n dier niet worden gebruikt om te offeren. Het is een procedure die alleen wordt toegepast op het dier waarvan het vlees bestemd is voor consumptie (Halalslachting van het gewonde dier). Het dier dat geofferd moet worden moet gekozen worden uit de sterkste en gezondste dieren die geofferd moeten worden, want het is hier een kwestie van rituele en religieuze plicht. Dit is een fundamenteel verschil.

IS GAIA GERICHT OP DE MOSLIMGEMEENSCHAP?

Uw strijd voor een slachting met verdoving,veroorzaakt het ongenoegen van de moslimgemeenschap, vooral met betrekking tot dieren die ritueel worden geslacht voor het offerfeest. Veel mensen denken dat deze positie mensen verhindert om hun religie te beleven en vooral de islamitische religie aantast. In dit verband wilden we u vragen waarom u zo hard strijdt voor een verdoofde slachting.

GAIA-Michel Vandenbosch: Voor ons is het eerste principe, als er een techniek is die het lijden van het dier kan elimineren, om deze toe te passen. Er is een wetenschappelijke consensus dat schapen, runderen, koeien… die worden geslacht zonder verdoving, enorm lijden. De Europese Vereniging van dierenartsen, het Europees Agentschap voor de voedselveiligheid, de Belgische Vereniging van Vlaamse en Franstalige dierenartsen en vele andere bevoegde autoriteiten zijn het hierover eens. Als we dit alles weten, kunnen we niet langer ontkennen dat het slachten zonder verdoving groot lijden veroorzaakt bij dieren. Dat moeten we accepteren. Zoals bij alle tradities is het veranderen van een gewoonte, een methode die al lang bestaat in een samenleving, niet eenvoudig. Aangezien we weten dat de islam een ethische positie heeft ten opzichte van dieren en dat het mishandeling van dieren verbiedt, verwachten we dat de moslimgemeenschap accepteert dat, zoals wetenschappelijke studies aantonen, het slachten zonder verdoving leidt tot het lijden van dieren. In feite heb ik altijd een anekdote in gedachten die in de Islam wordt verteld. Op een dag ging de profeet Mohammed naar een markt waar hij kamelen verkocht en een van de kamelen, die bijzonder zwaar was, leunde over zijn oor en vertelde hem dat hij mishandeld werd en dat hij hulp nodig had. Na deze woorden te hebben gehoord, koopt Mohammed de kameel en laat hem vrij. Het is een zeer ontroerend verhaal. Toen ik dit verhaal hoorde, moest ik denken aan een verhaal dat verteld wordt over de beroemde kunstenaar Leonardo da Vinci en het overlapt vrij goed met het vorige verhaal. Op een dag gaat Leonardo da Vinci naar de markt en daar ziet hij dat de vogels in kooien worden opgesloten. Leonardo, die zegt dat alle vogels zijn gemaakt om te vliegen, koopt alle vogels op de markt en maakt ze vrij. Ik vind deze anekdote vooral belangrijk omdat het vergelijkbare gedrag van Leonardo da Vinci, een van de grootste exponenten van de Europese cultuur, en dat van de profeet Mohammed, de grondlegger van de islam, ons laat zien dat of we nu oosterlingen of westerlingen, moslims of katholieken zijn, we allemaal op elkaar lijken. Waarom is dit dan een probleem als het gaat om verdoofd slachten? De mensen van de Executieve van moslims in België met wie ik sprak, willen niet erkennen dat, zoals wetenschappelijke studies hebben aangetoond, het slachten zonder verdoving groot dierenleed veroorzaakt. Ik heb het hier niet over mensen van het moslimgeloof als geheel. Het probleem is de autoriteiten die de islam in België vertegenwoordigen! De mensen met wie ik heb gesproken (Turks, Noord-Afrikaans, Marokkaans, het maakt niet uit) accepteren niet de wetenschappelijke waarheid dat “het slachten met de verdoving het minste lijden veroorzaakt voor het dier”. Het feit dat één of twee dierenartsen van Turkse of Arabische afkomst zeggen dat het doorsnijden van de keel zonder verdoving van het dier de minst pijnlijke methode is, betekent niet dat dit waar is. Wanneer de overgrote meerderheid van de dierenartsen over de hele wereld zegt dat het dier lijdt, betekent het feit dat één of twee dierenartsen het tegenovergestelde beweren niet dat we het moeten accepteren. Ten tweede is volgens de wetgeving van de Europese Unie het slachten met voorafgaande verdoving verplicht. De Europese Unie maakt in haar wetgeving alleen een uitzondering voor dieren die om religieuze redenen worden geslacht. De wijze waarop en de ernst waarmee de wet wordt toegepast, wordt aan het oordeel van de staten overgelaten. Op dit moment zijn er landen als Denemarken, Zweden en Noorwegen die het slachten zonder verdoving zelfs om religieuze redenen hebben verboden. Als Gaia is ons probleem nooit geweest om een religieus ritueel te verbieden. Ons probleem is “als er een methode is die het lijden van het dier kan minimaliseren, wij willen dat die wordt toegepast”. Dit is onze ethische verantwoordelijkheid. Hier moet ik er ook op wijzen dat wetenschappelijke studies aantonen dat, ongeacht hoe bekwaam de persoon die de slacht uitvoert en ongeacht hoe scherp het mes is, het doorsnijden van de keel op de traditionele manier zeer ernstig lijden veroorzaakt bij het dier.

WELKE VERDOVINGS METHODEN WORDEN IN BELGIE GEBRUIKT?

De leden van de Raad van Theologen van de Uitvoerende Macht hebben mij uitgelegd dat er twee methoden van verdoving zijn en dat geen van beide echt verdoven is. De ene zou zijn om een metalen naald (metalen staaf) in de hersenen van het dier te steken, de andere zou zijn om het hoofd van het dier te raken met een hard voorwerp.

GAIA-Michel Vandenbosch: De methode van slachten door het inbrengen van een metalen staaf bestaat wel degelijk. De andere methode, het slaan van het dier op de kop om het uit te schakelen, is volledig verboden. Zelfs om religieuze redenen. Het wordt op geen enkele manier toegepast. Bij de methode van verdoving door het inbrengen van een metalen staafje in de hersenen van het dier, wordt het dier in een coma gebracht omdat zijn zenuwstelsel verlamd is. Het hart van het dier blijft kloppen, maar de hersenen en het zenuwstelsel zijn afgesloten en het dier ligt in een coma.

Er wordt gezegd dat deze methode niet echt verdovend is. Inderdaad, zelfs als het niet achteraf wordt geslacht, sterft het dier dat met deze methode wordt verdoofd. Met andere woorden, het dier wordt niet verdoofd en het doden wordt daadwerkelijk in gang gezet. Daarom is de islam van mening dat het dier dat met deze methode wordt verdoofd, niet geschikt is voor de slacht.

GAIA-Michel Vandenbosch: Met deze methode verliest het dier het bewustzijn. Het hart blijft kloppen. Dit is vergelijkbaar met een man die in een vegetatieve staat zou verkeren. Als het dier uit deze vegetatieve staat kan komen, kan het leven, maar als moslimtheologen daar een probleem mee hebben, kan ik het begrijpen. In dat geval moeten ze positief kijken naar de elektronarcosis die in veel moslimlanden door fatwas is goedgekeurd. Bij deze methode lijdt het dier niet en bovendien wordt het vlees van dieren die met deze methode verdoofd zijn, in moslimlanden als halal vlees gegeten. Vandaag de dag is Nieuw-Zeeland ‘s werelds grootste exporteur van halal schapenvlees. Dit vlees wordt met een halal-certificaat verkocht in moslimlanden zoals Mali, Indonesië, Maleisië, Egypte en moslims consumeren dit vlees. In Nieuw-Zeeland is dit vlees met het halal-certificaat het vlees van schapen die zijn geslacht nadat ze zijn verdoofd door elektronarcosis. Met andere woorden, terwijl er daar een methode is waar iedereen het over eens is, zijn de moslimleiders het er hier niet eens over om het te bespreken en het volledig te blokkeren door te zeggen: “we zijn tegen verdoving!” Bovendien is de methode van verdoving die in 2019 in België verplicht is gesteld, precies electronarcosis. Op dit punt heeft de overheid, hoewel er nog niet de nodige infrastructuur voor deze methode bestaat, een stap gezet en is zij vanaf 2019 verplicht het apparaat voor de toepassing van deze methode af te ronden. Dat wil zeggen dat wij Gaia en de regeringen van het Vlaamse en het Waalse Gewest, die voorstander zijn van verdoofd slachten, een stap hebben gezet in de richting van de moslimgemeenschap. Wij, Gaia, zijn voor de dialoog. Maar hoewel er een manier is om het eens te worden, blijven ze zeggen dat ze tegen het verdoving van dieren voor de slacht zijn. Onder deze omstandigheden kunnen we geen dialoog aangaan.

ER KAN GEEN DIALOOG TUSSEN DE VERSCHILLENDE PARTIJEN TOT STAND WORDEN GEBRACHT

In dit debat, dat al zo’n tien jaar aan de gang is, is er Gaia, die enerzijds de rechten van dieren steunt en anderzijds de moslimgemeenschap. En u bent de ondervoorzitter van de Raad van Theologen van de Executieve van de Moslims van België, het orgaan dat de Moslimgemeenschap in ons land vertegenwoordigt. Heeft Gaia contact met u opgenomen om te begrijpen wat u wilde, waarom u tegen verdoving was en om te proberen een oplossing te vinden?

EMB-Şemsettin Uğurlu: U hebt volkomen gelijk en het maakt deel uit van het kernbeleid van Gaia. Als ze met de bevoegde autoriteiten zouden praten, zouden ook zij begrijpen dat de islam, toen deze nog niet bestond, een religie is die al 1400 jaar lang de beste pleitbezorger van dierenrechten is en een wettelijk arsenaal heeft ingezet om ervoor te zorgen dat dieren goed worden behandeld en dat ze bijvoorbeeld niet overbelast worden. Zij zullen ook de regels zien die onze religie heeft vastgelegd met betrekking tot het slachten van dieren en het offerfeest. Waarschijnlijk zijn ze zich ook van dit alles bewust en daarom willen ze niet met ons praten. Ze provoceren en hersenspoelen liever mensen om mensen met nog meer haat en wantrouwen ten opzichte van de islam te inoculeren. Persoonlijk vraag ik me af wat het werkelijke doel is van deze organisatie, die op papier lijkt te zijn opgericht om de rechten van dieren te verdedigen. Ik zou graag zien dat hier een onderzoek naar wordt ingesteld. Waarom werd het gecreëerd, door wie, tegen wie? En door wie wordt het ondersteund? Want het enige wat ze doen is omgaan met het ritueel van de moslims, en het publiek, en vooral de Europeanen, moslims presenteren als mensen die dieren slachten. Als ze echt de rechten van dieren willen verdedigen, als er een echt probleem is, moeten ze rond de tafel gaan zitten om het probleem met de betrokken partijen te bespreken, om te begrijpen waarom ze doen wat ze doen en om te proberen oplossingen te vinden.

Is er nooit geprobeerd om met de moslimgemeenschap te praten? Misschien niet met u maar met andere instellingen, zoals bijvoorbeeld met de Diyanet?

EMB-Şemsettin Uğurlu: De communicatie gebeurt op de volgende manier; als de persoon die voor u staat echt van plan is om een probleem op te lossen dat ze met u hebben, doen ze hun best. Als ze echt staan voor dierenrechten, moeten ze alle middelen inzetten en een dialoog aangaan om dit op te lossen. In Europa worden duizenden dieren geslacht. Miljoenen tonnen vlees worden geëxporteerd. Wat ze doen (Gaia) is het presenteren van een moslimritueel aan het publiek als iets slechts, het denigreren ervan en het proberen te voorkomen dat het gebeurt, niets anders. Hier kunnen we niet spreken van goede bedoelingen. Als hun bedoelingen echt goed waren, konden we gaan zitten en praten. We kunnen ze uitleggen wat we je al hebben uitgelegd. We zouden bijvoorbeeld tegen hen zeggen: “Onze religie is een religie die de rechten van dieren verdedigt, jullie hebben gelijk, we dienen in feite dezelfde zaak. U verdedigt de rechten van de dieren en wij steunen u voor honderd procent in deze strijd. We hebben het hier over een religieus voorschrift. Om onze religieuze plichten zo goed mogelijk te kunnen vervullen, willen we graag gebruik maken van uw ervaring. Als er iets ontbreekt in ons huis, laten we dat dan corrigeren. Zo moet het gebeuren als de bedoelingen goed waren. Maar vanwege de campagnes die Gaia de afgelopen jaren heeft gevoerd, en enkele van hun acties zoals het ophangen van provocerende posters, betwijfel ik ten zeerste of ze werkelijk bedoeld zijn om de rechten van dieren te verdedigen.

Nou, ze hebben nooit contact met je opgenomen, maar heb je wel contact opgenomen met Gaia?

EMB-Şemsettin Uğurlu: Helaas, terwijl ik voorzitter was van de Moslim Executieve, gaf onze vice-president hen een afspraak.

Heeft je vicepresident die afspraak gevraagd of heeft Gaia dat gedaan?

EMB-Şemsettin Uğurlu: Vermoedelijk kwam het verzoek van hen. Dus ik zei, “laat ze komen en we zullen praten.” Maar nog voor de bijeenkomst maakte Gaia een persbericht uit dat luidde: “Gaia ontmoet de Executieve van de Moslims in België”. Als gevolg daarvan hebben we de vergadering afgezegd. Ze zijn alleen geïnteresseerd in het spectaculaire aspect van de dingen, maar niet in de kern van de zaak. Dat is het probleem. Zoals een (partij) voorzitter of een politicus zou doen, nemen ze je aan hun zijde en door te zeggen “kijk, de uitvoerende macht van de moslims van België en de moslimtheologen steunen dit geval van verdoofde slachting”, proberen ze een bepaald beeld te geven. We hebben hen niet in de kaart gespeeld. Als u wilt zowiezo verbieden laat dat dan gebeuren, maar eis niet dat we buigen voor dit verbod. We zullen juridische stappen ondernemen. Ze proberen de boodschap over te brengen dat “Moslim theologen, de Moslim Executive achter ons staat”. Dat hadden we al meegemaakt met de voorzitter van de Vlaamse Commissie. Ze waren gekomen om met ons te praten. In feite is hun echte doel het vinden van disharmonische stemmen in de gemeenschap. Als je je ertegen verzet, zeggen ze dat een ander (moslim) persoon zegt dat verdoving mogelijk is. Praat in dat geval met die persoon die zegt “het is mogelijk”. In feite proberen ze je te gebruiken. Maar dit is een instelling, en als instelling hebben we een verslag uitgebracht over waarom verdoving niet aanvaardbaar is. Dat is wat ze moeten overwegen.

WAT IS GAIA’S WARE DOEL?

In de moslimgemeenschap heerst het gevoel dat het echte probleem voor Gaia niet de strijd voor dierenrechten is, maar de moslimgemeenschap. Terwijl vlees van dieren die in Nieuw-Zeeland onder halal-certificering zijn geslacht in veel moslimlanden wordt geconsumeerd, komt het feit dat dit probleem in België niet kan worden overwonnen, volgens u voort uit dit gevoel?

GAIA-Michel Vandenbosch: Om te beginnen wil ik duidelijk maken dat wij als Gaia, noch namens mijzelf, nooit de bedoeling hebben gehad om de moslimgemeenschap, of welke andere gemeenschap dan ook, te discrimineren en te verhinderen dat zij haar geloofsovertuiging zou naleven. Dat is onmogelijk. We hebben wel moslimleden. We hebben geen absurde regel die zegt dat iedereen behalve moslims lid kan zijn van Gaia! Jaren geleden, in de jaren negentig, hebben we tijdens een demonstratie voor dierenrechten duidelijk gemaakt dat we antiracistisch waren. Sommige van onze leden droegen borden met de tekst “Geen racisme”. Ik zeg dit met verdriet, niemand heeft dat gezien, niemand ziet dat! Ik zal je een paar voorbeelden geven die je laten zien dat we geen problemen hebben met moslims. Een paar jaar geleden konden dieren in slachthuizen worden geslacht zonder verdoving. Ze konden echter niet worden geslacht zonder bepaalde regels te volgen. Daarom moest ik een paar keer ingrijpen als die regels niet werden nageleefd. Bij die gelegenheden vroegen moslims die hun dieren kwamen slachten mij om hulp bij de niet-naleving of de slechte praktijken die ze in het slachthuis zagen. Een van hen wees me op zijn vriend en zei: “Hij is een held, hij zal naar de hemel gaan omdat hij hier is voor het welzijn van de dieren”. Iemand anders zei: “Nee, hij zal naar de hel gaan, want hij is tegen ons.” Dus ik werd achtergelaten tussen twee moslims, de ene vertelde me dat ik naar de hemel zou gaan en de andere naar de hel. In 2004 ontmoette ik de Imam van de Unie van Moskeeën van Brussel. Deze Imam kende de Koran uit het hoofd en was niet tegen onverdoofd slachten. Hij las me een vers voor uit de Koran. Ik herinner me niet alles precies, maar er stond zoiets als dit: “De vogels die in de lucht vliegen en de dieren zijn net als jij, net als de mens. We zijn hetzelfde”. Het is een erg mooie uitdrukking. Het zou in de koran staan. Het verhaal van de profeet Mohammed van de kameel, hij is degene die het me vertelde. Met deze imam hebben we afgesproken om een dialoog tussen Gaia en de moslimgemeenschap op gang te brengen. Ik had hem de methode van electronarcosis uitgelegd. Hij benaderde het ritueel slachten met elektronarcosis en we gaven samen een persbericht uit waarin we zeiden dat ‘verdoofd slachten met bepaalde regels veel meer in overeenstemming is met de geest van de Islam dan slachten zonder verdoving’. Ons plan was om te werken aan het samenbrengen van de andere moskeeën in Brussel, om de acceptatie van de verdoving te krijgen en om de meest geschikte methode te vinden. Met andere woorden, wij waren voorstander van een dialoog. Helaas is dit project niet tot stand gekomen. Ons doel is niet om van de islam een doelwit te maken. Integendeel, in feite. Het is positief dat men het eens is over een verdovingsmethode die verenigbaar is met de islam, wat betreft de manier waarop de moslimgemeenschap wordt bekeken. Inderdaad, de moslimgemeenschap wordt door de rest van de samenleving gezien als “hoewel ze beweren het welzijn van dieren te willen, een gemeenschap die absoluut geen respect heeft voor dieren en niet bereid is haar tradities te veranderen omwille van het welzijn van dieren”. Jammer genoeg zijn de rechtszaken die sommige moslimautoriteiten hebben aangespannen nadat het Vlaamse en Waalse Gewest het slachten zonder verdoving verboden, vandaag de dag een verkeerd signaal naar de rest van de samenleving. Dit versterkt alleen maar de vooroordelen tegen de moslimgemeenschap. Dat is precies de kern van het probleem. Het is jammer, maar mijn indruk is dat de leiders van de moslimgemeenschap hun kracht, hun leidende positie in de gemeenschap niet willen verliezen. Veel moslims die ik ken, of moslims die naar me toe komen en me vragen waarom ik tegen verdoofd slachten ben, vertellen me dat zolang de imam of de moslimtheologen het met me eens zijn, ze voor verdoofd slachten zijn.

Ik begreep niet helemaal wat u zei over moslimleiders die hun invloed niet willen verliezen. Wat zou het belang zijn van islamitische theologen of imams om de moslimgemeenschap te beïnvloeden om tegen het verdoofd slachting te zijn? Kunt u daar verder op ingaan?

GAIA-Michel Vandenbosch: Dit is slechts mijn persoonlijke indruk en is niet gebaseerd op een wetenschappelijke studie. Ik denk dat het probleem er een is van “identiteit”. Er zijn natuurlijk discriminerende maatregelen. Mensen worden gediscrimineerd. Dat is volstrekt onaanvaardbaar. We weten dat het niet goed gaat in onze maatschappij. Het is een feit dat we allemaal samen moeten optreden om deze discriminatie te bestrijden. Mensen hebben het gevoel dat ze hun religieuze overtuiging niet ten volle kunnen beleven, en ik denk dat sommige imams of sommige religieuze leiders dit gevoel van frustratie gebruiken om hun positie in de gemeenschap te versterken. Ik wil er hier op wijzen dat niet alle imams op dezelfde manier handelen. Mijn doel is niet om imams te pakken. Echter, sommige imams, of sommige leiders die als bevoegd worden beschouwd om iets over de Islam te zeggen, nemen een standpunt in zoals “als het gaat om het ritueel slachten, is het laatste woord het onze” of “wij zijn de bevoegde autoriteit in deze zaak” of “we handelen niet naar wat anderen zeggen”. Ik denk dat de angst om zijn plaats als leider in de gemeenschap te verliezen aan de basis ligt van dit alles. Dit is een perfect menselijk gedrag dat niets te maken heeft met de islam of enige andere religieuze of sociale groepering. Mannen willen nooit hun gezag of prestige verliezen. Als we het geval van het slachten met verdoving nemen, ontmoet een gemeenschap die al jaren zonder verdoving dieren slacht, een gemeenschap die het slachten met verdoving beoefent en het is niet gemakkelijk voor haar om zich aan te passen. Ik wil echter benadrukken dat de eenvoudige moslim, de man in de straat, niet zo’n sterke positie heeft op het gebied van verdoving als de imams of religieuze leiders op het gebied van verdoving. Moslims, die begrijpen dat het dier minder lijdt, zijn niet tegen verdoving. Met andere woorden, op het niveau van de moslimgemeenschap is het niet zo’n groot probleem. Ik heb hier al eerder voorbeelden van gegeven. Er is nog een ander punt dat mijn aandacht trok. De eerste generaties moslims – of het nu gaat om Turkse of Arabische – aanvaarden veel gemakkelijker een verdoofde slachting dan de jongere generatie moslims. De jongere generatie, met een wat puberale houding, komt in opstand tegen wat hen wordt opgedrongen. Als deze jongeren ook door andere stromingen worden gebruikt, is het begrijpelijk dat zij deze nieuwe maatregelen niet toejuichen. Zij zien de wetten die door de staat worden opgelegd als acties die tegen hen worden ondernomen, hun manier van leven en hun godsdienstvrijheid.

Wel, hebt u in de loop der jaren contact gehad met de Executieve van de Moslims in België?
GAIA-Michel Vandenbosch: Ja, een paar keer.

Ze zeiden dat u contact met hen had opgenomen, maar nog voordat u hen zag, gaf u een persbericht uit waarin u zei dat u met de Executieve van de Moslims van België had gesproken? Ze hadden het er over dat u niet met de zaak bezig was maar wel met de promotie van uw eigen agenda! Wat heb u daarover te zeggen?

GAIA-Michel Vandenbosch: Ja, we wilden dit met de publieke opinie delen, maar we deden dit omdat we het als een positieve ontwikkeling beschouwen en niet vanwege een verborgen agenda. Natuurlijk, nu je ons dit vertelt, denken we dat we voorzichtiger hadden kunnen zijn. Als we ze voor het eerst een gezamenlijk persbericht hadden zien maken, was het waarschijnlijk beter geweest. Dus dat betekent dat we een verkeerde inschatting van de situatie hadden. Desondanks is een dialoog mogelijk. Echt, ik sta open voor een dialoog. Na al die jaren van strijd hebben we echter maar één eis: dat de verdoving vóór de slacht wordt erkend, een principe waarvoor we 22 jaar lang hebben gestreden. Pas dan kunnen we bespreken welke verdovende techniek het meest in overeenstemming is met de islam.

ALS DE METHODE VAN ELECTRONARCOSIS BETROUWBAARDER WORDT, KAN HET EEN OPLOSSING BIEDEN

Ik heb gehoord dat in Duitsland de elektronarcosetechniek wordt toegepast. Kon de elektronarcosetechniek niet wat gunstiger worden bekeken?

EMB-Şemsettin Uğurlu: Electronarcosis wordt besproken als een verdovende techniek die geschikt zou kunnen zijn voor de Islam. In sommige moslimlanden wordt dit onderwerp met veel tamtam behandeld. Het gaat om het toedienen van een bepaalde spanning aan dieren om ze te verdoven. Dankzij deze verdoving (narcose) wordt het dier in slaap gebracht en heeft het minder last van de slacht. Er zijn echter enkele problemen in dit opzicht. De techniek van het toedienen van een specifieke spanning aan de dieren op basis van hun type en gewicht is nog niet 100% geperfectioneerd. In het bijzonder sterven sommige dieren na de verdoving. Het is geen erg gezonde methode. Voor ons, vanuit het oogpunt van de islam en vanuit het oogpunt van de mens, is de beste methode, zoals ik eerder heb uitgelegd, het slachten volgens de principes van de islam en uitgevoerd door competente mensen. In dit verband kan de staat met ons samenwerken voor de opleiding van deze bekwame mensen, het vervoer van de dieren en hun slachting, enz….

Welnu, als elektronarcosis technisch geperfectioneerd wordt en de problemen worden opgelost, zouden de theologen van de Islam dan voorstander zijn van dit soort verdoving?

EMB-Şemsettin Uğurlu: Natuurlijk, er zijn fatwas over de hele wereld die het mogelijk maken dat het dier wordt verdoofd door elektronarcosis en vervolgens wordt geslacht. De technologie is er echter nog niet. Helemaal niet. Deze methode wordt bijvoorbeeld toegepast op achtertuindieren, maar de dieren sterven al voordat ze worden geslacht. Soms wordt het ook toegepast op schapen. De spanning die aan grote en kleine dieren moet worden gegeven is niet hetzelfde. Op dit moment is er geen technologie die garandeert dat alles goed gaat. De reden waarom de elektronenkoorts wordt goedgekeurd door fatwas is dat het dier waarop deze methode wordt toegepast verdoofd is en enige tijd later, als het niet wordt geslacht, nog steeds leeft. Echter, veel dieren sterven door elektro-narcosis. Daarom is het geen geschikte methode. Voor ons is de beste slachtmethode de islamitische methode. We staan erop. Laat de staat ons komen vertellen, laten we een opleiding organiseren om ervoor te zorgen dat de islamitische methode in de beste omstandigheden wordt toegepast, door de meest bekwame mensen… Het vervoer van de dieren, hun voeding, de keuze van de slachtlocaties, enz… We zijn bereid er aan samen te werken. Als u nu alle deuren sluit en zegt dat u alleen tegen moslimritueel slachten bent, zegt u eigenlijk dat u alleen tegen moslims bent die hun religieuze plichten vervullen. Als het echt je doel is om de rechten van dieren te verdedigen, kom dan samen werken.

Vecht Gaia tegen foie gras of stierengevechten?

Sommigen bekritiseren u door te zeggen dat “Gaia hard vecht voor verdoofd slachten en politici ervan overtuigt, maar haar stem niet verheft tegen het gedwongen voeren van ganzen (voor de productie van foie gras) of tegen stierengevechten in Spanje”.

GAIA-Michel Vandenbosch: Dat is absoluut onjuist. Als u de website van Gaia bekijkt, zult u zien dat wij een organisatie zijn die al jaren vecht tegen de productie van ganzenkorrels en foie gras. Een paar maanden geleden hebben we op vier verschillende televisiezenders reclame gemaakt voor alternatieven voor foie gras. We zetten berichten op de radio. 375 duizend mensen hebben in alle supermarkten protestacties ondernomen. Niet alleen in België, maar ook in Frankrijk. Ze hoeven alleen maar naar onze website te kijken om te weten dat het niet waar is. Kijk, ik ben met de dood bedreigd, niet door moslims maar door dierenhandelaren. Niet alleen dat, we vechten al jaren voor schelpdieren om niet levend te worden gekookt. Daarnaast werken we samen met organisaties die stierenvechten in Spanje bestrijden. Maar we kunnen niet overal tegelijk zijn.
Om onze strijd zo effectief mogelijk te voeren, stellen we onze prioriteiten en de gebieden waarop we onze acties uitvoeren, vast. Met andere woorden, we vechten niet alleen tegen het slachten zonder verdoving, het is een van vele andere zaken waar we vechten voor. De kern van onze actie is het welzijn van dieren. Als het gaat om onze acties, is er maar één winnaar of verliezer, en dat is het dier! We vechten al 22 jaar tegen verdovingsloze slachtingen. De regering zegt al 22 jaar “nee”, moslims zeggen “nee”, joden zeggen “nee”. Uiteindelijk heeft de regering ja gezegd. In de Middeleeuwen werden katten verbrand. Dat maakte de mensen aan het lachen. Maar nu zijn de tijden veranderd. Niemand kan meer lachen als ze een kat verbranden. De rechten van dieren, de verbetering van hun levensomstandigheden, zijn begrippen die met de tijd veranderen. Net zoals sommige christelijke tradities tegenwoordig verouderd zijn, zijn er nu manieren die niet bestonden toen de islam werd geboren. Tegenwoordig hebben we technieken die het mogelijk maken dat dieren minder lijden en die in overeenstemming zijn met de religieuze voorschriften van de Islam. We kunnen rituelen uitvoeren terwijl we de rechten van dieren beschermen, een concept dat al bestond in de islamitische filosofie.

Waarom organiseert Gaia campagnes die de moslimgemeenschap aan de vooravond van elk offerfeest verstoren?

En dan zijn er nog de campagnes die je voert voor het offerfeest. Het feit dat deze handelingen vlak voor het feest plaatsvinden, het delen van bloedige beelden en wrede slachtingen, het overal plakken van posters met een schaap dat bloed huilt, dit alles wordt door de moslimgemeenschap gezien als provocaties en acties die alleen gericht zijn op moslims. Wat heb je hierover te zeggen?

GAIA-Michel Vandenbosch: Natuurlijk kan ik begrijpen dat deze campagnes moslims dwarszitten. Ons doel is echter om onze boodschap zo effectief mogelijk over te brengen. We leven in een democratisch land, en onze boodschap op de meest effectieve manier overbrengen is ons minst verwerpelijke recht. Ook voor de moslimgemeenschap is het een onveranderlijk recht om te leven en het offerfeest te laten leven in religieus sentiment en te delen. Zo worden sommige televisiekanalen met hun camera’s in moslimgezinnen uitgenodigd om te laten zien hoe zij het offerfeest ervaren. Dergelijke opnames worden tijdens het feest gemaakt en worden ook tijdens feest uitgezonden. Noch voor noch na, want dit moet op het moment van het feest worden getoond.
Hetzelfde geldt voor ons. Inderdaad, het offerfeest is een tijd waarin dieren worden geslacht zonder dat ze worden verdoofd en lijden. Het is dus zinvol om actie te ondernemen. Maar we ondernemen ook op andere momenten actie. Zo was de dag waarop het Waalse en Vlaamse parlement de wet op het verplichte verdoofd slachten zouden aannemen, een dag waarop we in actie kwamen. Dit zijn belangrijke data, maar buiten deze data ondernemen we elk jaar ook actie, maar ze zijn minder zichtbaar dan op deze symbolische data! Ik wil nogmaals benadrukken dat deze campagnes nooit gericht zijn geweest op het Offerfeest. Het Offerfeest is een feest van solidariteit waarbij degenen die iets hebben het delen met degenen die niets hebben. Wij zijn er eenvoudigweg op tegen dat dit feest van solidariteit wordt geleefd door dieren te laten lijden. Met de poster van vorig jaar in Brussel, waarop het schaap bloed huilt, wilden we de boodschap overbrengen: het dier is aan het lijden! Deze posters werden opgehangen aan de vooravond van het offerfeest. Met deze affiches en de acties voor het Brusselse parlement streefden we een doel na: het Waalse en Vlaamse parlement hebben het onverdoofd slachten verboden, maar het Brusselse parlement niet. Daarom wilden we het Brussels Parlement dwingen een soortgelijk besluit te nemen. Ons doel is dat de dieren in betere omstandigheden leven en dat we dit bereiken door de best mogelijke en meest effectieve campagnes te voeren, om zo een verandering in de juiste richting te bewerkstelligen.

Hoe krijgt Gaia zijn financiering veiliggesteld?

Er is veel wantrouwen ten opzichte van Gaia in een deel van de moslimgemeenschap en onder bepaalde religieuze leiders. Met name de omvang van uw campagnes en uw vermogen om ze te beïnvloeden roepen argwaan op over uw inkomstenbronnen.

GAIA-Michel Vandenbosch: Als Gaia krijgen we geen staatssteun. Op deze manier beschermen we onze onafhankelijkheid. We zijn niet gebonden aan een regering. Wij zijn een Belgische vereniging die sinds 1992 bestaat en we hebben 40 duizend leden. Al deze leden betalen contributie. Van tijd tot tijd doen ze donaties. Deze mensen geloven in het nut van wat we doen. Ze willen de rechten van dieren bevorderen. Er zijn ook mensen die hun erfenis achterlaten. Het is dezelfde manier waarop de kankerverenigingen of Artsen zonder Grenzen werken. Daarnaast is Gaia lid van vele dierenrechtenorganisaties en zitten we in het bestuur van een aantal van hen. Wij maken deel uit van de Eurogroep voor Dieren en ook van For Free Alliance, die wereldwijd strijdt tegen het fokken van dieren voor bont. We werken ook samen met de Europese Coalitie voor het beëindigen van dierproeven, die strijdt om het gebruik van dieren voor wetenschappelijke experimenten tegen te gaan. We maken ook deel uit van de Open Wing Alliance, een vereniging die vecht tegen de eierproductie door kippen in kleine kooien (550 cm2 voor een kip) te houden. Op alle gebieden nemen we deel aan het werk voor de verdediging van de rechten van dieren. Het verbod op het slachten zonder verdoving is slechts één van onze strijd.

WAT IS DE FATWA VAN HET TURKSE MINISTERIE VAN RELIGIEUZE ZAKEN MET BETREKKING TOT DE VERDOOFDE SLACHTINGEN?

De Raad voor Religieuze Zaken van de Republiek Turkije had op zijn website een fatwa uitgevaardigd die slachten met electronarcose goedkeurde en vervolgens verwijderde. We vroegen de directeur van de Diyanet in België, de heer Coşkun Beyazgül, waarom deze beslissing van de Raad voor Religieuze Zaken niet in België zou worden uitgevoerd: “De Raad voor Religieuze Zaken heeft deze praktijk in Turkije in een aantal specifieke gevallen toegestaan, maar omdat hij het niet gepast vond voor de Turkse gemeenschap die in het buitenland woont, hebben we deze toestemming opgeheven”. Beyazgül: “Slachten met verdoving, waarvoor de Raad voor Religieuze Zaken in Turkije in bepaalde specifieke gevallen toestemming had gegeven, mag niet worden opgevat als een permanente manier om een religieus ritueel te beleven. In België is de situatie dat we onze geloofsovertuiging op een permanente manier moeten kunnen leven. Dit is geen tijdelijke situatie. Deze fatwa (beschikking) werd voorlopig uitgevaardigd in het kader van een bijzondere situatie. Bovendien is het nu ook ingetrokken.”