Foto:© Anja Hellebaut

 Version française de cet article: Un avenir partage un passe partage?

 Yazının Türkçe versiyonu:Ortak Gelecek, Ortak Geçmiş?

“Nu gaat het over jou he Mehmetje?” Het was niet slecht bedoeld, maar dat maakte de stilte nadien er niet draaglijker op. Net had ik nog vol overtuiging over de zestiende eeuw verteld, en daarbij de Ottomaanse sultan Süleyman de Prachtlievende vermeld. Nu stond ik met mijn mond vol tanden te staren naar een rood aangelopen tienjarige, die in zijn hoofd de mentale rekensom maakte: “Volgens de juf gaat dit wél over mij, dus al de rest ging niét over mij.”

Zo snel kan het dus gaan.
Zo snel ontzeg je een kind de toegang tot zijn verleden. Want, wat de juf er die dag in het museum ook van mocht denken: Mehmetje heeft evenveel te maken met het verhaal van deze stad en dit land als zijzelf en alle andere kinderen van de klas. Hoeveel generaties gaan we nog de toegang tot dat verleden ontzeggen, op grond van hun voornaam?
Oh, wat zijn we in dit land toch dol op lijntjes trekken en hokjes bouwen. Gewesten en gemeenschappen, wij versus zij, anderstalig in plaats van ‘meertalig’, half-Turks en half-Vlaams, allochtoon-autochtoon. Met ons verleden is het niet anders: “Dat is jouw erfgoed en dit is het mijne”. Een historie voor Wallonië, een canon voor Vlaanderen, een geschiedenis voor Brussel. Het verhaal van ‘hun’ gemeenschap, het erfgoed van die cultuur. Ieder in zijn eigen kot.
Toen ik in 2014 mijn eersteling ‘Turkije aan de Leie’ publiceerde, over de geschiedenis van de Turkse migratie naar Gent, was de meest gestelde vraag niet ‘wat heb je ontdekt?’, maar wel ‘vanwaar de interesse?’. Men kon maar niet begrijpen waarom ik (als niet-Turkse) ’over de Turken’ wilde schrijven. En wanneer ik antwoordde dat het boek helemaal niet over “Turken” ging, maar over de geschiedenis van onze samenleving, van de stad, het land, konden veel mensen dat moeilijk aanvaarden. In onze keurig-in-lijntjes-en-hokjes-ingedeelde visie op het verleden, ligt de ‘geschiedenis van de migratie’ immers in een heel ander laatje opgeborgen dan ‘de geschiedenis van ons land’: dit is ‘ons’ verhaal en dat is ‘hun’ verhaal.
Hoe lang gaan we dat nog volhouden? Hoe lang zullen we nog vinden dat migratie een ‘actueel probleem’ is? Hoe lang kunnen we de geschiedenis van de migratie nog van ons afschuiven als ‘de geschiedenis van de ander’? Schrijf mij het verhaal van Antwerpen, Brussel, Luik of Charleroi maar eens zonder migratie. Schrijf mij het verhaal van de Turkse migratie maar eens zonder de Vlaamse koppelbazen, priesters en sociaal werkers.
Niemand zal toch ontkennen dat deze superdiverse samenleving langer bestaat dan vandaag en dus een verleden heeft? En iedereen weet toch dat ‘je niet weet waar je naartoe gaat, zonder te weten waar je vandaan komt’. Desondanks houden zich in dit land, waar we met gemak een kleine stad kunnen bevolken met de mensen die voltijds betaald worden om te bouwen aan onze ‘gezamenlijke toekomst’, slechts een handvol mensen bezig met de fundamenten: ons gedeeld verleden. In de ons omringende landen zijn grote onderzoeksinstellingen, musea en organisaties gewijd aan de geschiedenis van de migratie. Maar hier blijft het voorlopig stil.
Voorlopig, want onder de radar zijn de afgelopen jaren overal mensen in beweging gekomen om een plek in het verleden op te eisen. Dat is waarover ik u op deze pagina wil informeren: over de prachtige verhalen die zij naar boven brengen en de lijken die daarbij uit de kast vallen. Want mochten er mensen zijn die de illusie koesterden dat de migratiegeschiedenis van dit land zich als een sepia one-world verhaal laat vertellen, gelieve u voor te bereiden op teleurstelling
Het migratieverleden van dit land is zoet en zuur en bitter tegelijk. Het is pijnlijk en amusant, maar bovenal relevant voor iedereen die onze samenleving vandaag wil begrijpen. Na meer dan vijftig jaar arbeidsmigratie wordt het wel eens tijd om dat onder ogen te zien. Niet alleen voor Mehmetje, maar misschien nog meer voor zijn juf. Want, wat ze er ook van mag denken: zij heeft evenveel te maken met dit verhaal als Mehmetje en alle andere kinderen van de klas.